رسم‌الخط تالشی کادوس/ خط کادوس/ الفبای کادوس/ الفبای تالشی کادوس
حروف تالشی کادوس
زبان تالشی برپایه رسم‌الخط فارسی و با حروف الفبای تالشی کادوس و لاتین نوشته میشود،
در اینجا به بررسی رسم‌الخط تالشی کادوس می پردازیم.
الفبای زبان تالشی بر اساس رسم‌الخط کادوس از ۲۴ حرف بی‌صدا و ۸ حرف صدادار تشکیل می‌یابد.
(الف) حروف بی‌صدا یا نویسه‌های مربوط به واج‌های صامت:
حروفی هستند که همیشه کلمه با آن‌ها آغاز میشود و معمولا در آن لب‌ها به هم برخورد می‌کنند.
ئــ ? /ب b/ پ p /ت t /ج j /چ č /خ x /د d /ر r/ ز z / ژ ž /س s/ ش š/ غ q/ ف f/ ک k/ گ g /ل l /م m/ ن n/ ۏ v/ ۋ w/ هــ h /ې y/
(ب)حروف صدادار یا نویسه‌های مربوط به واج‌های مصوت:
حروفی که هیچ‌گاه کلمه با آن‌ها آغاز نمی‌شود و معمولا در آن لب‌ها به هم برخورد نمی‌کنند.
/و u/ ۊ ü / ی i / ه a / ێ e / ۆ o / ݖ ə/ ا ā /
تفاوت‌های اولیه الفبای تالشی کادوس با الفبای فارسی:
۱- در زبان تالشی:
برای حروف t (ت / ط) تنها از حرف (ت) استفاده میشود. مثال : تیشه/ تاشه، طلا/ تیلا
برای حروفs (ث / س / ص) تنها از حرف (س) استفاده میشود. مثال : ایثار/ ئیسار، صابون/سابون
برای حروفz (ذ / ز / ظ / ض) تنها از حرف (ز) استفاده میشود. مثال : ذکر/زیکر، زال/زال، ظالم/ زالیم، رمضان/ ره‌مه‌زون
برای حروفq(ق/غ) تنها از حرف (غ) استفاده میشود. مثال : قانون/غانون، غاز/غاز
برای حروف h(ح/هــ) تنها از حرف (هــ) استفاده میشود. مثال : حمید/ هه‌مید هاشم/ هاشݖم
۲- نوشتار زبان تالشی متفاوت از زبان فارسی، بر اساس گفتار شکل می‌گیرد. برای مثال در زبان فارسی کلمه (خواهر) که از خ + و + ا + ه + ــَـ + ر ) تشکیل شده است (خواهر نوشته اما خاهر خوانده میشود در صورتی که در زبان تالشی هر طور خوانده شود همانطور نیز نوشته میشود.
۳- در زبان فارسی تعدادی از حروف صدادار نوشته نمی‌شوند اما تلفظ می‌گردند مانند حروف صدادار ــــَـــ فتحه / ــــِـــ کسره / ــــُـــ ضمه در صورتی که در زبان تالشی صدا‌ها نیز به حرف تبدیل می‌شوند.
در زبان تالشی نوشتار براساس گفتار شکل می‌گیرد به عبارت ساده‌تر حرفی وجود ندارد که خوانده شود اما نوشته نشود.
۱- صدای ــــَـــ (فتحه)
این صدا را در زبان تالشی بصورت حرف (ــه / ه ) نوشته میشود.
در زبان فارسی صدای فتحه تلفظ میشود اما روی کلمه اعراب گذاری نمی‌شود اما در زبان تالشی هم تلفظ میشود و هم نوشته میشود.
فارسی => تالشی
سرد / س + ــَـ + ر + د ) => سەرد ( س + ـه + ر + د
درد / د + ــَـ + ر + د ) => دەرد ( د + ه + ر + د
مشاهده می‌گردد که صدای ــــَـــ فتحه تبدیل به شکل نوشتاری (ه / ــه) شده است.
سبد (سه‌به‌د) - مملکت (مه‌مله‌که‌ت) - آرش (ئاره‌ش) - اسب (ئه‌سب
۲- صدای( ــــِـــ (کسره این صدا را در زبان تالشی بصورت (ێ )می‌نویسند.
در زبان فارسی صدای کسره تلفظ میشود اما روی کلمه اعراب گذاری نمی‌شود اما در زبان تالشی هم تلفظ میشود و هم نوشته میشود.
فارسی => تالشی
زرشک / ز + ــِـ + ر + ــِـ + ش +
زێرێشک ( ز + ێ + ر + ێ + ش + ک
بهشت / ب + ــِـ + هـ + ــِـ + ش + ت ) => بێهێشت ( ب +ێ + هـ + ێ + ش + ت
مشاهده می‌گردد که صدای ــــِـــ کسره تبدیل به شکل نوشتاری ( ێ )شده است.
۳ – صدای( ــــُـــ (ضمه:
این صدا ( o ) که در زبان تالشی جنوبی وجود ندارد، بیشتر در زبان تالشی شمالی وجود دارد که بصورت ( ۆ ) می‌نویسند. در زبان فارسی صدای ضمه تلفظ میشود اما روی کلمه اعراب گذاری نمی‌شود اما در زبان تالشی هم تلفظ میشود و هم نوشته میشود. مانند آب در زبان تالشی شمالی/ ئۆۏ
۴- صدای ( و (صدای اوی کوتاه و بلند و کشیده است که در تالشی مانند فارسی بصورت بصورت (ــو / و) می‌نویسند.
مانند کوه/ کو، تور/تور ، خروس/ سوک اوردک/ ئورده‌ک
5- صدای اوی نرم ü در تالشی وجود دارد که بصورت (ۊ) نوشته میشود. مانند زود/ زۊ کوچک/ رۊک توت/ تۊ
6- صدای ا کوتاه در تالشی فراوان وجود دارد که بصورت ب بدون‌نقطه و هفتک‌داربالا (ݖ) نوشته میشود مانند: برادر/ بݖرا که/کݖ شیر/ شݖت دو/ دݖ این/ئݖم سگ/ ئݖسپه
7- در زبان تالشی هیچ کلمه‌ای یا هیج حرف صدارا یا مصوتی با الف ا و آ شروع نمی‌شود بلکه باهمزه (ئـ)شروع میشود. حرف (ئــ ) تقریبا معادل (همزه ء و ع )در زبان فارسی است. در زبان تالشی همیشه در ابتدا و میان کلمات کاربرد دارد. همچنین به تمامی مصوت‌ها هم می‌چسبد و قبل از آن می‌آید و در انتهای کلمه نه خوانده میشود و نه نوشته میشود مانند املاء / ئیملا مشاع/ مه‌شا
مانند ئـ + ـا): آزاد (ئازاد) - آش (ئاش - ئـ + ـه): اسب (ئه‌سب - ئـ + ـێـ): انسان (ئێنسان- ئـ + ۉ
: مانند در تالش شمالی آب/ ئۉۏ یا بار/ بۉ( - ئـ + ـو): اوستا (ئوستا) (ئـ + ـیـ): ایمان (ئیمان (- ئـ + ݖ (این) ئݖم
8- در این الفبا، از حروف ویژه عربی «ص، ض، ط، ظ، ع» و دو حرف «ث، ذ» که زمانی در فارسی و برخی از دیگر زبان‌های ایرانی به کار می‌رفته‌اند و نیز از حرف «ق» که در حال حاضر در برخی از زبان‌های ایرانی وجود دارد، استفاده‌نمی‌شود؛ حتی در نوشتن اسامی خاص عربی که در مملکت ما جا افتاده‌اند. مانند علی/ئه‌لی حسین/هوسێېن رمضان/ ره‌مه‌زون صبح/سݖب قند/غه‌ند طلا/ تیلا صابون/ سابون ظلم/ زݖلم
9- برای نشان‌دادن صامت‌های نرم، از همان نشانه‌ای استفاده‌می‌شود که در همواج برای این دسته از واج‌ها تعریف شده‌است از نشانه: ۨ استفاده میشود . مثلاً پوتۨه ، دۊملۨه
10- در الفبای تالشی کادوس به جای واو(v)فارسی از نشانه(ۏ) استفاده میشود. مانند وام/ ۏام اول /ئه‌ۏه‌ل برگ/ لیۏ
11- در الفبای تالشی کادوس به جای (y) از نشانه( ېـ ې )استفاده میشود. مانند یار/ېار سیاره/ سه‌ېاره چای/ چاې
از گروهی از پژوهشگران تالش
هدف ما در این وبلاگ معرفی فرهنگ مردم تالش و آشنایی هممیهنان گرامی با جاذبههای گرشگری شمال کشور به ویژه گیلان و تالش است